Lynteling vs inteling: Wat is die verskil?

Wanneer genetika in klein gevange populasies van krimpvarkies en tenreke bespreek word, kom die terme lynteling en inteling dikwels ter sprake. Dit is nou verwante konsepte, en in die praktyk lê die verskil hoofsaaklik in bedoeling en graad. Beide behels die paring van diere wat gemeenskaplike voorouers deel, maar die doelwitte, risiko’s en uitkomste kan aansienlik verskil.

Wat is inteling?

Inteling is die paring van diere wat nou verwant is, soos broers en susters, ouer tot nageslag, of diere wat ‘n onlangse voorouer verskeie kere in hul stamboom deel.

Doel: gewoonlik onbedoeld of as gevolg van beperkte genetiese opsies.

Risiko’s:

• Groot kans om skadelike resessiewe gene te verdubbel.
• Groter risiko vir oorerflike siektes (bv. Wobbly Hedgehog-sindroom by krimpvarkies).
• Inteling depressie: verminderde vrugbaarheid, kleiner werpsels, laer oorlewingsyfers.
• COI (Koëffisiënt van Inteling): Styg dikwels bo die veilige drempel (registrasies beveel aan om onder 4%) te bly.
• Inteling word oor die algemeen as skadelik beskou as dit oor generasies sonder vars bloedlyne herhaal word.

Wat is lynteling?

Lynteling is ‘n beheerde vorm van inteling waar telers doelbewus meer ver familielede (soos neefs, halfbroers of grootouers tot kleinkinders) gebruik om gewenste eienskappe te bewaar of te versterk.

Doel: herstel positiewe eienskappe soos sterk liggaamstipe, ruggraatkwaliteit of temperament, terwyl uiterste genetiese nabyheid vermy word.

Risiko’s:

• Verhoog steeds COI, alhoewel minder drasties as naby inteling.
• Mag stilweg resessiewe gesondheidskwessies konsentreer as dit nie versigtig bestuur word nie.

Voordele:

• Help om ‘n lyn met konsekwente eienskappe te stabiliseer.
• Kan veilig wees as dit afgewissel word met uitkruising om diversiteit te behou.

Sleutelverskille

Aspek	Inteling	Lynteling
Nabyheid van verhouding	Baie naby (broers en susters, ouer-nageslag)	Meer ver (neefs, halfbroers, grootouers-kleinkind)
Doel	Dikwels as gevolg van beperkte opsies; nie altyd doelbewus nie	Beplan, om eienskappe reg te stel of ‘n bloedlyn te handhaaf
Risiko’s	Hoë risiko van defekte, resessiewe siektes, inteling depressie	Matige risiko; veiliger as afgewissel met uitkruising
COI vlakke	Dikwels >10%, gevaarlik op lang termyn	Ideaal gehou <4–6%, maar vereis steeds monitering

Krimpvarkies vs Tenreke

Krimpvarkies: Lynteling word soms gebruik om kleureienskappe of liggaamstipe te stabiliseer, maar WHS-risiko maak noukeurige COI-monitering noodsaaklik. Inteling (naasbestaandes) word ten sterkste ontmoedig.

Tenreke: Omdat gevangebevolkings so klein is, kan selfs lynteling riskant wees. Uitkruising tussen fasiliteite en lande is baie belangriker om genetiese diversiteit te bewaar as om spesifieke eienskappe vas te stel.

In Opsomming

• Inteling = naasbestaandes, hoë risiko, gewoonlik skadelik op lang termyn.
• Lynteling = meer ver familielede, beheerde gebruik, soms nuttig om eienskappe te stabiliseer maar steeds riskant as dit oorbenut word.

Albei verhoog die intelingskoëffisiënt (COI), wat onder 4% behoort te bly om ernstige genetiese probleme te vermy. Uitkruising bly die veiligste manier om gesondheid en vitaliteit in beide krimpvarkies en tenrecs te handhaaf.